Trudno jest jednoznacznie zdefiniować "poprawność" poetycką ale istnieje kilka przesłanek, o których mowa niżej, które być może, pozwolą zobiektywizować podejście do poezji i wprowadzić Twórców w podstawowe arkana i pojęcia teoretyczno literackie.<br />
Myślę też, że sporo są też między nami tacy, którzy chcieliby odpowiedzi na pytanie, czy to co piszą jest chociażby "teoretycznie" poprawne. Chcieliby się rozwinąć literacko a mają trudności z dotarciem do fachowej literatury przedmiotu. To właśnie z myślą o nich rozwinę niżej, kilka podstawowych tez pana Krzysztofa Kuczkowskiego znanego poety i redaktora naczelnego poetyckiego pisma TOPOS o najczęściej popełnianych błędach w poezji.<br />
Zaznaczam, że wszystkie uwagi dotyczą tzw. nurtu poezji współczesnej, bardzo oszczędnej w formie, najczęściej bezrymowej i niosącej wiele treści pozawerbalnych (pozasłownych). Proszę potraktować te przemyślenia jedynie jako kawałek tekstu teoretyczno literackiego, nie zaś jako wyrocznię. Każda wypowiedź poetycka jest indywidualna i przez to cenna. Przykłady, których użyłem ilustrując tezy same w sobie i użyte w odpowiedniej stylizacji nie zawsze muszą być błędne. Ja sam jestem postrzegany jako anachronizujący wierszopis i - bynajmniej w niektórych nurtach tego co piszę - nie zamierzam się zmieniać.<br />
Może jednak, komuś się przyda wiedza o najnowszych trendach w poezji polskiej i kilka drobnych uwag dotyczących tego, czego unikać w wierszach.<br />
<br />
Może na początek lista grzechów głównych - <br />
<br />
1. dłużyzny - czyli tak zwana wata słowna, wypełniacze, niepotrzebne słowa które wnoszą niewiele, długa frazy<br />
<br />
Schowany za granatowym niebem wśród tamtej kryształowej tarczy mojego najpiękniejszego na świecie księżyca<br />
<br />
2. nieoryginalny, bardzo oklepany język<br />
<br />
nie ma miłości bez radości<br />
<br />
3. abstrakcyjne sformułowania, brak konkretu, abstrakcyjne przenośnie<br />
<br />
włączone sprzęgło latawca<br />
<br />
4. wytarte, bardzo popularne sformułowania; tzw. klisze słowne i banały<br />
<br />
miłość jest piękna, a prawda boli<br />
<br />
5. pisanie rzeczy oczywistych ; wiersz powinien sugerować, nie dopowiadać, rozwijać nasze zmysły i wyobraźnię poprzez omówienia czyli pisanie nie wprost<br />
<br />
deszcz pada na ziemię a słońce świeci na niebie<br />
<br />
6. pompatyczność, koturnowość, zadęcie<br />
Poezjo wielka jak wszechświat, widzę duszę Twoją<br />
<br />
7. naśladownictwo, wtórność<br />
<br />
w tym miejscu warto byłoby wspomnieć o plagiatach. Nie jest błędem zacytowanie fragmentu cudzego utworu w swoim. Wiersz jest dobrem w pewnym sensie publicznym i o ile nie narusza się zasad ustawy o ochronie praw autorskich, można z niego korzystać. Jednakże uczciwością poetycka jest wyraźne podanie źródła cytatu, brak tego elementu dyskwalifikuje piszącego.<br />
W przypadku naśladownictwa należy jednak oczywiście należy oddzielić typową (świadomą) stylizację np., na poezję Mickiewicza, która może być ładna i udana. <br />
<br />
8. nieporadności składniowe; zawikłania, poprzestawianie ; <br />
<br />
Starał się księżyc nad rozświetloną ulicą niechybnie do celu krążyć<br />
<br />
Taka forma najczęściej kusi młodych poetów, którzy chcieliby za wszelką cenę "udziwnić"wiersz i widzą w tym podstawę poetyckości. To nie do końca prawda. Częściej zniechęcamy odbiorcę zawiłościami i sugerujemy mu, że bardziej zależy nam na formie niż treści wypowiedzi. Jestem zwolennikiem tezy, że w najprostszych słowach można dostrzec znacznie więcej poezji niż w wymyślnych barokowych ozdobnikach. Ale to oczywiście tylko moje zdanie - RJM. <br />
<br />
9. rytmiczne wyboje czyli brak umiejętności prowadzenia rytmu wiersza tak by język się nie potykał<br />
<br />
chodzi tu o utrzymanie określonej linii melodycznej wiersza – najlepiej przećwiczyć to kilkakrotnie powtarzając utwór na głos. Kiedyś odróżniało się na tej podstawie różne rodzaje wierszy, jambiczne, toniczne itp. Stałe położenie średniówki czyli załamania głosu pośrodku wersu było elementem bardzo istotnym. "Pan Tadeusz" jest napisany trzynastozgłoskowcem ze średniówką po siódmej sylabie.<br />
Dziś dopuszcza się duża dowolność w długości wersów. Dlatego nie musimy się już ściśle trzymać kanonów poetyckich ale należy o tym elemencie pamiętać – szczególnie przy wierszach tzw. klasycznych, (zbudowanych na zasadzie strof) a takich pojawia się wciąż sporo.<br />
<br />
10. niekomunikatywność, hermetyczność, zamknięcie – <br />
wiersz powinien otwierać się dla odbiorcy i wprowadzać go w nowy wymiar, nie powinien być jasny tylko dla autora - z drugiej strony nie może być banalny. Dobry wiersz to odnalezienie kompromisu pomiędzy jednym a drugim.<br />
<br />
Do powyższych punktów sformułowanych przez Krzysztofa Kuczkowskiego i rozwiniętych przeze mnie w przykłady i opisy dodałbym jeszcze częsty grzech poetów jakim jest mieszanie stylów, czyli używanie zupełnie nie pasujących ze sobą wyrażeń i słów. Jeśli piszemy romantycznie to bądźmy konsekwentni nie wplatajmy "silnika"atomu"; czy tik-taków w wiersz!<br />
<br />
Zadumana mocą jastrzębowych oczu, uciekła we wrzosy pachnącę doliną <br />
W koralowych ustach zadumanych smutkiem, mały biały tik-tak mieszał się ze śliną...<br />
<br />
<br />
<br />
Ponadto kilka drobnych uwag dotyczących samej formy pisania. Należy pamiętać, że umieszczając wiersz upubliczniamy go, i będzie on czytany przez wiele osób. Warto zadać sobie małą chwilkę aby poprawić chociażby wielkie litery na początku wersów, zamknąć je w pełne zdania lub odrzucić. O tym problemie, wynikającym z przeklejania bez korekty wierszy pisanych w Wordzie pisałem wcześniej. Jeśli zauważymy jakiś błąd interpunkcyjny zawsze też możemy go przecież poprawić. <br />
<br />
Jak sugeruje Krzysztof Kuczkowski należy też:<br />
<br />
1 Być ostrożny w doborze przysłówków i przymiotników ; jak wszystko jest jakieś to już potem staje się bezbarwne; księżyc srebrny, jesień złota itp<br />
2. Sprawdzać gramatykę, składnię (czy nie jest zawikłana) i interpunkcję ; zanim się pośle (przy czym interpunkcji może w ogóle nie być - ważna jest konsekwencja - podkr.RJM)<br />
3. Nie spieszyć się. Dopóki jeszcze myślimy o tym wierszu to znaczy, że jest nie gotowy. Może to trwać nawet rok i więcej zanim dojrzeje i się zakończy.<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
I wreszcie uwaga dla tych którzy "boją się" czytać poezję współczesną albo pracować nad warsztatem. <br />
<br />
Najważniejsze nie jest to, że się naśladuje ale jak odrzuca się to naśladownictwo kiedy zaczyna się być dojrzałym. KAżDY kto chce zostać dobrym poetą musi przejść fazę naśladowania i powielania stylu innych - tak samo jak muzyk naśladuje sposób gry swojego mistrza zanim wypracuje sobie swój własny styl. Nikt nie rodzi się z takim pokładem geniuszu (no może poza Mozartem) by bez ćwiczenia i poszukiwania stylu od razu pisać dojrzałą i przede wszystkim dobrą poezję. <br />
<br />
Pisanie dobrych wierszy to 30% talentu i 70% warsztatu czyli wprawek i pracy, pracy, pracy, pracy. I to nie polegającej na pisaniu swoich kolejnych produkcji i wysyłaniu do sieci ale ciężkiej pracy nad warsztatem na którą składają się:<br />
- czytanie poezji<br />
- pisanie wprawek, które nie mają być wierszami<br />
- robienie ćwiczeń - np. dotyczących spostrzegania szczegółu <br />
- poprawianie własnych wierszy, praca nad językiem i redukowanie błędów.<br />
<br />
Poza tym, pamiętajmy, każdy popełnia błędy, zaś krytykę warto przyjąć jako naukę. <br />
<br />
Robert J. Miniak SzaryWilk<br />
Łódź 01.05.2005<br />
