<br />
Szablo - towarzyszko! Któż cię nie pamięta?<br />
Byłaś w Polsce zawsze, droga sercu, święta.<br />
Nieodstępna, niezbędna, zawsze no i wszędzie,<br />
W kościele, domu, w gościach, w sejmie, na urzędzie,<br />
W podróży, na weselu, na pogrzebie, targu,<br />
Jako główna sędzina, kłótni i zatargów.<br />
Przede wszystkim zaś w boju, kto umiał fechtować,<br />
Potrafił nadzieje, szyki wrogom psować.<br />
I nie ważna ilość lecz miłość do ciebie,<br />
Na ziemi dała spokój lub w wieczności w Niebie,<br />
O, bitni byli bitni, w proch pryskały karki,<br />
Uciekali Moskale, Niemcy, niedowiarki.<br />
Bojowość i fantazja stawiała ich górą,<br />
Pojedyńczej szlachcie, nad wrogami chmurą.<br />
<br />
<br />
Szabla polska odrębna i autonomiczna,<br />
Rozwiązaniem konstrukcji była specyficzna,<br />
Na potrzeby miejscowe i dla wizerunku,<br />
Tradycji, przyzwyczajeń, w tak zwanym fechtunku,<br />
Specyficznych form zdobnych, treść, marek, symboli,<br />
I użycia jej w boju, wedle temperamentu, kunsztu no i woli.<br />
Produkt całkiem polski, i w guście, i w stylu,<br />
Albo z głownia obcą, o polskim profilu.<br />
Z znakami polskimi, jak każe tradycja,<br />
I w opisach fachowców mówi definicja.<br />
<br />
<br />
Była bronią białą, a wielkie zwycięstwa,<br />
Stawiały ją na równi w glorii również męstwa.<br />
Broń kochana Narodu, historia niezbicie,<br />
Mówi, że oddawano tylko razem z życiem.<br />
<br />
<br />
Szabla krzywa do Polski przychodzi ze wschodu,<br />
Razem z wojskim tureckim, tatarskich narodów,<br />
Kiedy weszła broń długa, do stroju karabelą zwana,<br />
Ozdobnie oprawnej lub w pałasik polski, <br />
dla szlachcica, pana,<br />
W pojedynkach i boju, szabla była długa,<br />
Zwana "czarną", cieła po wrogich kolczugach.<br />
<br />
<br />
Gatunki szabli, wiązano z sarmacką kulturą,<br />
A okresom ich wejścia, imię dane królom.<br />
Były więc "augustówki", "batorówki", "zygmuntówki",<br />
Lwowskie i wyszkowskie, a także "staszówki",<br />
Pochwy miały skórzane lub pochwy wężowe,<br />
Zwane również często jako jaszczurowe.<br />
<br />
<br />
Prosta czarna szabla, w żelazo oprawna,<br />
Była bronią groźną, oby ręka wprawna,<br />
Umiała nią władać. Obszyta w węgorzową skórę,<br />
Wpisała się na zawsze z rodzimą kulturę.<br />
Pospolita była dla szlachty ubogiej,<br />
Choć bez ozdób, a druga w ozłoceniach drogiej.<br />
Umiała wokół siebie zjednywać szacunek,<br />
Gdy z żelazną głownią szedł w parze fechtunek.<br />
Pomiędzy drobną szlachtą, a bogatym panem,<br />
Szabla między obiema była równa stanem.<br />
Z ojca na syna, a dalej w sukcesji,<br />
Jak klejnot najdroższy.<br />
Użyta w pojedynkach, gdy z różnej przyczyny,<br />
Spodziewano tumultu, wszelkiej rąbaniny,<br />
Gdy sejmy, trybunały bywały burzliwe,<br />
Wówczas były poręczne również szable krzywe.<br />
Jedynym, drugim dodano krzyż, i służył ochronie,<br />
Zasłaniając nadgarstek przede wszystkim dłonie,<br />
A nawet cała rękę.<br />
Od początku szabla jako broń codzienna,<br />
Od szabel obcych bywała odmienna,<br />
Z czasem i je wyparła, usuwając z kraju,<br />
Przywiązani do własnych przekonań, zwyczajów.<br />
Wpływy jednak orientu, w Kraju pozostały,<br />
I w ozdobach ,i w stylach, dalej przyświecały.<br />
Dziś zwana karabelą, od wieków też krzywa,<br />
Służyła jak staruszka, wierna i poczciwa.<br />
W powszechnym przekonaniu, że odwiecznie polska,<br />
Dobrze się zasłużyła dla polskiego wojska.<br />
<br />
<br />
Broń jako ważny element w szlacheckim ubiorze,<br />
Ornamentem zdobiono. Był w pańskim honorze,<br />
Mieć przy boku szablisko, zdobione, bogate,<br />
Godne jego pozycji, i zamożną szatę.<br />
Zdobione kamieniami, na złocie i srebrze,<br />
Rytowana, w mistrzowsko wyszukanej rzeźbie.<br />
Nie żałowano grosza, cennych materiałów,<br />
Nim kawałek metalu doszedł do finału.<br />
Była zdrowia gwarantem, nade wszystko życia,<br />
To i wiele dawano, co pan miał do zbycia,<br />
Pozycję opiewała , jako rodu perła,<br />
Stawiana na pozycji królewskiego berła.<br />
<br />
<br />
Na brzeszczotach głowni ryt bywał wszelaki,<br />
Wizerunki władców i rodowe znaki,<br />
Herby, daty, napisy i sentencje różne,<br />
Z przeznaczeniem dla wiary, Ojczyźnie usłużne,<br />
Dla przykładu:<br />
" Matko Boża Opiekunko Polski, uciekam się<br />
Pod Twoją obronę", " Bogu jedynemu chwała",<br />
"Zwyciężyć lub umrzeć", "Nie włócz mnie<br />
bez honoru, nie nie dotykaj bez racji",<br />
i wiele innych pisanych po łacinie.<br />
Ryty w swoich sentencjach szły bliźniaczo w parze,<br />
Boga sławiąc, Ojczyznę wznosząc na Ołtarze,<br />
Czyny sławiąc rycerskie i chwałę oręża,<br />
Wodzów sławę, honor i bitności męża.<br />
<br />
<br />
Nade wszystko służyły do wiary obrony,<br />
Niepodległości, i o czyste strony.<br />
Do osiemnastego wieku także zwyczaj bywał,<br />
Gdy ksiądz na Mszy Świętej Ewangelię śpiewał,<br />
Obecni do połowy szable wyciągają,<br />
Do obrony wiary życia swoje dają.<br />
Opis Jana Długosza barwny i obszerny,<br />
Dał świadectwo Narodu, jaki Bogu Wierny.<br />
Każdy szlachcic polski, z prawa, obowiązku,<br />
Czy w senacie, rolnikiem, czy nie służył w wojsku,<br />
Na znak gotowości, do obrony kraju,<br />
Na ścianie, nad łożem szable zawieszają.<br />
Zaś w każdym domu polskim, nad inny dobytek,<br />
Szabel nie brakowało, było ponad zbytek.<br />
<br />
Józef Bieniecki
